Ik stond op het punt een potje te gaan tennissen, met Teun nota bene, toen Annemai ons opmerkzaam maakte op het feit dat het vandaag precies een half jaar geleden was. Dinsdag 19 oktober … voor mijn gevoel is het nog steeds ‘een paar maanden geleden’ … Een half jaar dus al.
Heel veel schot zit er niet in hoe het allemaal voelt. Het stadium van slijten is aangebroken. Schijnt lang te kunnen duren. Veel meer dan doorgaan & dat afwachten kunnen we niet doen.
In 1983 gingen Ubu en ik op vakantie, tent mee, bestemming: Wilz in Luxemburg. We gingen daar naar de plaatselijke camping, omdat Ubu die nog kende van eerdere vakantie fietstochtjes met zijn ouders en broer. Stuk met de trein met een goedkoop kaartje, naar een willekeurige plaats in België in de buurt van de grens met Luxemburg – dat werd Bastogne – en vandaar was het nog een stukje liften. We hadden een fijne, wat landerige vakantie. Veel kletsen in & voor de tent, elke dag een uurtje zwemmen in het op het campingterrein gelegen zwembad. Muziek luisteren op de meegebrachte cassetterecorder, waarvan de batterijen steeds luier werden. Simpele maaltijdjes op een één-pitter, hier ontstond het gerecht Ravioli met zand. ‘s Avonds een potje flipperen in de camping-bar, af en toe een wandelingetje het dorp in en bij thuiskomst bier drinken in de tent.
Onze tent lag vrij aan het begin van de camping en we konden zo prima al onze medekampeerders observeren. Al snel kwamen die als personages in een duo-roman tot leven. Er waren wat vreemde snoeshanen bij. Of dat werden ze, in onze verbeelding.
Het was, zoals gemeld, begin jaren 80 en geld hadden we in het geheel niet. Ik geloof niet dat ik ooit in mijn leven minder te spenderen had dan toen. Arm mag je het niet noemen, maar afgezet naar latere maatstaven was het wel schraal. In het licht-anarchistische krakersmilieu, waarin Ubu in die jaren verkeerde (Sint Annastraat 132 nog denk ik), was het een gewoonte om vakantiepotjes wat te spekken door een reisverzekering af te sluiten – en die vervolgens op te lichten. Een eitje, luidde de algemene mening. Vooraf had Ubu zo’n verzekering afgesloten en we waren vast van plan daar gebruik van te maken. Hoe, dat zouden we nog wel zien. Naarmate de vakantie vorderde bleef, ook al hadden we het er vaak over, een helder plan uit. Uiteindelijk besloten we, vanuit de overtuiging dat we de misdaad niet te dichtbij huis moesten plegen, een treinreis naar Luxemburg-stad te maken. Na flink wat gezenuw over en weer lieten we ons niet kennen. We stapten een politiebureau binnen, alwaar we hakkelend ons verhaal deden… Tas weg… Fototoestel (hadden we op de camping gelaten) dus verdwenen… De mannen keken ons eens fronsend aan en nadat we in een kamertje waren gezet, waar een kwartier later iemand kwam om een verklaring op te nemen, hadden wij elkaar ervan overtuigd dat ze ons geheel door hadden. Het duurde allemaal te lang (wisten wij veel) en het was te vaag.
De treinreis terug was zwijgend en ongemakkelijk. We voelden gewoon dat het fout zat. Terug op de camping zaten we met een biertje in de hand uit te puffen van de reis toen plots drie forse agenten het campingterrein opbeenden. De adem stokte in onze kelen. Dat was het dan… Maar toen gebeurde het ongelofelijke: ze liepen een paar meter voorbij onze tent en arresteerden onze buurman!
Nooit meer zoiets geprobeerd, na deze goddelijke interventie. Nota bene, na alle doorstane ellende liet Ubu, die de taak had om het verzekeringsbedrag te innen, het er geheel bij zitten. Laks waren we ook wel wat in die jaren. De verzekeringssom werd nooit geïnd.
Ubu had op allerlei terreinen een hang naar de outsider in het gezelschap. In muziek, kunst en literatuur… En natuurlijk ook bij voetballers. Wie kent nog Frankie van Straalen van RBC? Ubu was gek op hem maar je zult erg je best moeten doen om er nu nog achter te komen waarom dat was, op YouTube is hij niet te vinden. Zo waren er meer: Jordan Letsjkov, Giorgi Kinkladze, Gerald Sibon en Louis van Gaal – de voetballer dan. Voetballers met een eigen motoriek en karakteristieke bewegingen. Vaak net wat (te) traag. De grote helden waren eigenlijk niet zo aan hem besteed. Toen Nederland op het WK ver kwam en Wesley Sneijder daar heel belangrijk bij was, kon er maar heel mondjesmaat een complimentje af. Ubu vond Sneijder maar een vervelend ventje. De grootste voetbalheld was Matt LeTissier (hierboven in het onderste rijtje, tweede van rechts), een vreemde vogel die in de premier league speelde en niet enkel exotisch was omdat hij op de Kanaaleilanden geboren was: LeTissier had een denkraam dat dwars stond op dat van de gemiddelde voetballer. En bedacht daardoor vaak geniale dingen. Dat hij daarnaast ook nog eens zeer clubtrouw was en zich nooit heeft laten verleiden door aanbiedingen van Engelse topclubs, maakte hem nog aantrekkelijker. Over aantrekkelijk gesproken: Matt had een beetje een buikje, toen al. Hij had ook bepaald geen gaaf gebit. Dat lachtte hij graag en vaak bloot. Tijdens Ubu’s ziekbed heb ik nog eens een poging gedaan om via de fanclub van Southhampton een handtekening te bemachtigen (waarom ook niet) maar hoorde daar nooit iets op. Hier een clipje met een aantal fraaie doelpunten:
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=FSsdfe4Z69g[/youtube]
Vandaag zag ik op de blog van een vriend plots een plaat opduiken waar Ubu en ik erg dol op waren toen hij uitkwam, ergens in 1979. Hij heette Uitholling Overdwars en het was een verzamelelpee met beginnende Nederlandse bandjes die allemaal in hun moerstaal zongen. Bands die nog helemaal niet bekend waren en dat later wel werden, zoals Toontje Lager en Doe Maar. Beginnende avant-garde bands als Nasmaak (later Nasmak) en Utang. Punkbandjes als Ivy Green en Jong Oranje. Alles bij elkaar een vrolijke potpourri die ons erg beviel. Zozeer dat zelfs een raar & stom nummer als ‘Lepeltje’ nog in de smaak viel: Kom ik in het café, bestel ‘k een kopje koffie, en as ik dat koppie krijg, raak ik mooi m’n lepeltje kwijt … Maar ik WIL EEN LEPELTJE (x7) We hadden de LP allebei en kenden hem uit het hoofd. Samen een plaat draaien en dan lekker allebei meezingen, je kunt het je bijna niet voorstellen, maar dat deden we. Of ‘s nachts op de terugweg van één of ander feestje in het duister van de Achterhoek a-capella versies op de fiets.
Nu ik het zo terugluister, klinkt het nog allemaal lekker fris en voelt het alsof ik het gisteren nog hoorde. De plaat had één groot nadeel: het 3e nummer van kant 1. Dit was best een fijn nummer, mooi orgeltje vooral … maar die tekst! Stel je nu voor dat je Ubu of Alfred bent en op je kamertje lekker die plaat zit te draaien. (Dat klonk zo: Tedje & de Flikkers – Ik Ben Een Hoer )
Alsof de duivel ermee speelde kwam ALTIJD op het moment dat Tedje op dreef raakte een vader of moeder de kamer binnengelopen. Waarschijnlijk vroegen die zich meer af waarom onze hoofden zo vreemd rood aanliepen, dan dat ze zich bewust waren van de tekst die werd gezongen. Een paar jaar later zagen we de band ooit nog eens in Eucalypta in Winterswijk, temidden van hordes Achterhoekse knullen… Dat was best spannend.
Hier een link naar de blog, onderaan de pagina een download-knopje, klik er op, wacht 30 seconden en kies normale download. Lees hier meer over de plaat.
De laatste weken van augustus vorig jaar waren misschien wel de ergste weken die ik ooit meemaakte. Het eerste bericht en snel daarna de fatale bevestiging van bange vermoedens zorgen bij mij voor een soort verdoving en ik voelde me een paar weken alsof ik aan een zware depressie leed. Dat gevoel loste langzaam op toen er concrete dingen gedaan konden worden voor Ubu, zoals deze site. Tijdens het verdere verloop van zijn ziekte en ook na zijn overlijden heb ik me niet zo slecht gevoeld als in dat prille begin. Midden in die periode viel mijn verjaardag, nooit zo’n bruisend evenement, met eigenlijk maar één vaste bezoeker: Ubu. Tegen beter weten in heb ik nog wat biertjes aangeschaft. Ubu is ze nooit op komen drinken.
Toen eenmaal duidelijk was dat Ubu niet meer beter zou worden, was er wel eens de hoop dat het allemaal nog wat langer zou duren dan de pessimistische prognoses: misschien zou hij 2011 nog halen; misschien zijn eigen verjaardag nog; en heel misschien zou hij zelfs het slot van de huidige jaargang in de Nederlandse voetbalcompetitie nog meemaken! Dat bleek allemaal ijdele hoop. Het lijkt al heel lang geleden dat Ubu overleed. En volgende week is de eerste geboortedag die hij niet meer meemaakt. Op 24 maart zou hij 49 zijn geworden.
Een beetje in de geest van de dag dat hij begraven werd heeft Helma de vaste bezoekers van Ubu’s verjaardag uitgenodigd om bijeen te komen, volgende week donderdag. Die dag was een jaarlijkse reünie-achtige fijne happening met taartjes & koffie, kratjes bier en Ubu die plaatjes draaide vanuit zijn computer-hok. Het zal een vreemde verjaardag worden.
Een bijdrage van Anja, studiegenoot en vriendin van Ubu
12 februari vorig jaar, dat is de laatste keer geweest dat ik Ubu gezien en gesproken heb. Spelletjesavond, bij mij, met Ubu en Teun. Zij en ik hebben elkaar leren kennen in september 1987, toen we Algemene Literatuurwetenschap gingen studeren. Ons eerste gezamenlijke college was Romantiek – echt waar, daar is het begonnen. Onze relatie heeft zich verdiept tijdens de colleges Existentialisme. En natuurlijk in de vele tussenuren, aan de hoge tafels in de Erasmuskantine.
Omdat ik ‘al’ vierdejaars was (klein woordje dat me tijdens het eerste college ontviel; de heren, goede luisteraars, zijn me er jaren mee blijven plagen) studeerde ik eerder af dan zij en daarna verloren we elkaar min of meer uit het oog. Zij het nooit helemaal, want Nijmegen is een dorp en om het jaar was er sowieso de Poolbode. Hoe en wanneer we de draad weer écht oppikten, weet ik niet meer – maar ergens, jaren geleden, was er ineens een nieuwe traditie: de jaarlijkse spelletjesavond van Ubu, Teun en Anja.
Het begon met Triviant (tot we alle vragen kenden), we hebben een paar jaar gemonopolied (tot ik weigerde dat ooit nog met ze te spelen; ik verloor altijd en verliezen bij Monopoly is een lang en saai proces) en tussendoor hebben we getoept, een of ander stom kerstpakketspel gedaan en Koehandel natuurlijk. 
En daarbij aten wij, dol op tradities, de eerste jaren altijd kaasfondue. Van die Zwitserse, uit een pakje. Culisnobs waren we niet, van belang was vooral dat het véél was: een pakje de man en één voor de pan. En niet van dat gezeur dat ‘het zo vult’.
Tussen de spelletjesavonden door zag ik de mannen soms het hele jaar niet. Daarom voelde het wel eens onwennig, aan het begin van de avond. Maar dat kwam altijd goed: binnen de kortste keren hadden we het over van alles en nog wat. Voorspelbaar was het nooit.
Zo ging het ook vorig jaar. Op het menu stond rendang; we speelden Yahtzee. We keken naar een melig YouTubefilmpje (Gladheid in Brabant) op mijn computer en luisterden naar Mama Appelsap-jes. We hadden het over hoe Teun en Ubu waren als jongens op de speelplaats – de grootsten en sterksten van de klas, vaak uitgedaagd worden om te vechten maar dat nooit willen; als er niet aan te ontkomen was, dan maar bovenop iemand gaan zitten. En we hadden het over de toekomst – want Ubu zat zonder werk en verraste ons met de mededeling dat hij een ‘nu het nog kan’ carrièreswitch overwoog: naar de zorg. Daar keken wij van op – en we vonden het echt iets voor hem.
Zo kwamen we te spreken over dingen die we nog wel zouden willen doen maar waar we intussen knap laat mee waren. Ubu zou nog wel heel goed gitaar willen leren spelen, Teun vloeiend Braziliaans-Portugees leren spreken en ik solo zingend op het podium staan in De Vereeniging. Maar als dat er allemaal niet van kwam, was het ook geen ramp.
Wij dobbelden en maakten plannetjes maar ja, Sartre schreef het al: ‘Les jeux sont faits’. Ubu belandde niet in de zorg, maar in een verpleeghuis. Gitaarvirtuoos – het is niet meer gelukt. Geen ramp, dat laatste: wat hij wel heeft gedaan, is veel belangrijker. Hoe stond het ook alweer op zijn ‘bidprentje’? ‘Ubu heeft met zijn leven gedaan wat hij wilde doen: een steeds betere, grote en warme Ubu zijn. (…) een vriend voor heel veel mensen.’
Zo is het. Hij was trouw, hij was in vrijwel alles geïnteresseerd, hij vond niks raar of stom, hij had geen boodschap aan ‘zo doe je dat nou eenmaal’ of ‘nou eenmaal niet’. Hij was er. Altijd op spelletjesavond, en tussendoor altijd op de achtergrond. Daar blijft hij: aanwezig en afwezig tegelijk, in mijn hart, mijn hoofd, mijn herinneringen.
Anja van Kessel
In aanvulling op het stuk over Ubu’s eerste kraakadres, de school op de Kronenburgersingel, waarover eerder dit stukje, hier nog een foto van het gebouw. Ik had daar een hele tijd naar gegoogled zonder resultaat. Maar soms is de oplossing van een zoektocht dichterbij dan je denkt: Carien Koldeweij, poolwinnares, smoothie-kampioen en vrouw van Teun bleek er gewoon op school te hebben gezeten! De fotograaf bevond zich ongeveer op de positie waar Ubu en ik het park bereikten na die stads-sprint.
Ergens in 1984 of 1985 deed Ubu een belangrijke ontdekking. Hij leende dit boek van de Nijmeegse bibliotheek:
Het was de 24e uitgave van tijdschrift in boekvorm Raster uit 1982, een speciaal themanummer onder redactie van J.F. Vogelaar over Gestoorde Teksten. Ubu las het met rode oortjes. Een compleet nieuwe wereld opende zich hier. Van Antonin Artaud via Robert Walser tot Bert van der Meer. En natuurlijk die ene wonderlijke figuur, die er daar al tussenuit sprong en later een heel belangrijke rol in Ubu’s leven ging spelen: Adolf Wölfli. De totale vrijheid die opeens ook in het schrijven van teksten bleek te bestaan, liep parallel aan wat er in de vijf jaar daarvoor in de muziek gebeurde (punk!). Een aansporing om er zelf mee bezig te gaan. Met evengroot enthousiasme leende en las ik het boek (de bibliotheek-boete zal weer weer flink zijn geweest) en we brachten de opgedane kennis in de praktijk, bijvoorbeeld in het Knust-periodiek Afgrijs.
In 1986 maakten we samen de uitgave Nord es Mord. De co-productie kwam zo tot stand: we schreven beiden teksten, die vervolgens door de ander geïllustreerd werden. En we maakten illustraties, die vervolgens door de ander van tekst werden voorzien. Het geheel werd door onszelf gestencild in de Westland, hoek Annastraat/Groesbeekseweg. Dat laatste was nu eenmaal hoe het ging toen: maakte je iets, dan drukte je het ook. Daar lag ons talent duidelijk niet.
Hier twee pagina’s: ‘Het broos dooft’ (tekst Alfred/beeld Ubu) en ‘Ik heb de zonde van vergeving bedorven’ (tekst Ubu/beeld Alfred). Van de variant waar de tekst er eerder was dan het beeld. Het was een erg fijne werkwijze. En jongens & meisjes, geheel met schaar, lijm en kopieerapparaat gemaakt! Ubu ontwikkelde zich uiteindelijk meer tot een tekstman. Ik heb het altijd jammer gevonden dat hij weinig beeldends meer deed, want dat kon hij best goed. Aan de teksten valt verder op dat de jaren ’80 niet de vrolijkste waren. Een beetje pathetiek was ons niet vreemd. Aan het eind van Ubu’s tekst vinden we een zin die later een gevleugelde uitspraak zou worden: ‘Vergeef, ik ben een aangenaam soort Zwitser.’
Afgelopen zaterdagavond verzamelde zich in de kelder van Café de Plak een opmerkelijk gezelschap aan lange tafels. Mensen die zich tijdens Ubu’s ziekte – en ook daarna – extra bekommerden om Helma, Miki en Doufi. En om Ubu, natuurlijk. Buren, vrienden en familie die elke dag weer zorgden voor eten, opvang, zorg en vriendschap. Nou ja, een goed stel. Helma had zin om al die mensen te trakteren op een lekkere maaltijd. Daarin slaagde ze met verve. Goed om samen te eten, te drinken en te herinneren. Om te kletsen over Ubu, die enorm ontbrak en daardoor heel dichtbij was. En dat allemaal in die aparte Plakkelder, waar sommige aanwezigen ooit lange nachten doorbrachten. Wat fijn dat het daar dus ook kan ruiken naar kaasgehakt!
De frequentie van stukjes loopt langzaam terug en om te voorkomen dat je hier te vaak komt, zonder dat er iets gebeurd is (iets dat bij mij persoonlijk aanleiding is om een website te vergeten), kun je jezelf abonneren via een RSS-feed. Wanneer er een nieuw stukje geplaatst wordt krijg je automatisch een mailtje! Het gemak dient de mens. Klik maar eens op het oranje knopje:
Ubu Lemereis 1962 – 2010
